Erteleme Hastalığı: Prokrastrinasyon Nedir, Nasıl Başa Çıkılır?

Hemen hemen hepimiz zaman zaman yapması 5 dakika bile sürmeyecek işleri istemeyerek, fark etmeyerek daha sonrasına erteleyebiliyoruz. Bu ertelemeyi bizi zorlayacak bir görev için yaptığımızda ise daha çok stres yaşamamıza sebep olmakta. Peki çıkardığı bunca zorluğa rağmen neden erteliyoruz? Bu yazımızda prokrastinasyon (erteleme) hastalığının ne olduğundan ve bununla nasıl baş edilebileceğinden bahsedeceğim. 

Prokrastinasyon Nedir?

Literatürde prokrastinasyon (procrastination) olarak tanımlanan erteleme huyu, bir işi ertelemekten dolayı başlayamamak ve bunu sürekli hale getirmek olarak tanımlanabilir. İş ya da okul hayatının olumsuz yönde etkileyen prokrastinasyon, her ne kadar hastalık olarak ifade edilse de, hastalık değil semptomdur. Prokrastinasyon, birçok kişinin karşılaştığı yaygın bir sorundur ve işleri erteleyen kişiler için panik ve korku gibi duygulara neden olabilir. 

Erteleme huyu sıklıkla tembellikle aynı durum gibi değerlendirilir. Oysaki ikisi de farklı kavramlardır. Erteleme huyunda kişi yapacağı işi önemser, bununla ilgili planlar yapar, hayaller kurar fakat başlayamaz. Tembellikte ise yapacağı işi önemsemez, yapmamanın sorun olmayacağını düşünerek başka şeylere yönelir. Ortak nokta, her iki durumda da yapılacak işin tam anlamıyla bitirilememesidir.

Prokrastinasyonun Nedenleri

Erteleme hastalığının temel sebeplerinden biri yapılacak işle ilgili sahip olunan ön yargıdır. Bunlar “Üstesinden gelemem.”, “Çabam boşuna!”, “Yapmayı sevmiyorum.” gibi düşüncelerdir. Dolayısıyla çözümlerinden biri de bu ön yargıyı aşmaktır. Prokrastinasyondan kurtulmanın en önemli adımlarından biri de sebebini anlamaktır dolayısıyla bunun için kendinizi de anlamanız gerekmektedir.

Ertelemeye sebep olan bu duygu ve düşünceler, en sonunda istenmeyen davranışı beraberinde getirir; harekete geçmeme, kaçınma ortaya çıkar ve hatta bu kötü duygulardan uzaklaşmak için kişiler daha mutlu hissedecekleri işlere yönelirler, yapmaları gereken işten de uzaklaşırlar.

Prokrastinasyona sebep olan bir şey de yapılacak işe olan ilginin azalmasıdır. Bir YKS öğrencisi için konuşacak olursak sevmediğiniz ve hakkında ön yargılara sahip olduğunuz bir derse çalışacaksanız, deneme çözecekseniz bunları ertelemeniz de daha olası. Çeşitli olumlamalar yaparak bu ön yargılardan kurtulmak ders konusundaki erteleme hastalığından kurtulmak için bir yöntemdir. 

Prokrastinasyonla Mücadele Yöntemleri

Erteleme alışkanlığından kurtulma yolları her öğrencinin bilmesi gereken bir şeydir. Çeşitli stratejiler bulunmaktadır ve sizin işinize en çok yarayabilecek olanlardan bahsedeceğim. 

Öncelikle konumuzla bağlantılı olan bir çalışmanın bulgularından bahsederek başlamak istiyorum. 2017-2018 yılında İnönü Üniversitesi’nde öğrenim gören öğrenciler üzerinde yapılan bir çalışmada sosyal medya bağımlılık düzeyi arttıkça ders çalışma konusundaki erteleme yatkınlığının da arttığı görülmüştür. Dolayısıyla sosyal medya bağımlılığından kurtulmak da erteleme hastalığını azaltabilecek bir yöntemdir. 

Çoğu öğrencinin fizik dersine karşı bir antipatisi bulunmaktadır. Şahsen benim için de durum böyleydi. 9. ve 10. sınıfta derse karşı kazandığım antipatiden dolayı fizik sorularını asla yapamayacağımı ve fizik dersini hiç sevmediğimi düşünüyordum. Sonrasında 11. sınıfta beni fizikten soğutmayacak, seviyeme uygun kaynaklar seçerek işe başladım. Fizik dersine çalışırken konularla ilgili pozitif şeyler düşünmeye çalışıyordum, olan ön yargılarımı zamanla yıkmaya başlamıştım. Sonrasında AYT’de fizikten sadece 1 boşum vardı :) 

Belirli bir periyot içinde yapacaklarınızın belirsizliği sizi her şeyi bir günde bitirmeye çalışma düşüncesine itebilir. Hepimizin çalışma serüvenimizin belli bir zamanında pazar akşamı gece geç saatte yaptığı ve asla gerçekleştirilemeyecek olan bir programı vardır. Bunun yerine kendinizin yaptığı veya bir koç desteğinde yapılan dengeli ve düzenli bir program, çalışma motivasyonunuzu yerine getirebilir. Profesyonelce hazırlanmış bir programa güvendiğiniz zaman, bir gün içinde yapacaklarınız belli olduğunda ‘Bugün hangi derse çalışsam, nasıl yetiştireceğim?’ sorusunun aklınıza gelmemesinin hafifliğiyle erteleme hastalığınızdan da kurtulabilirsiniz.

Gözünüzü korkutan büyük ve yorucu işleri daha küçük görevlere ayırabilirsiniz. Böylece kendinizi ‘yapacağım şey zaten küçük bir görev, ertelemeden yapabilirim’ şekilde motive ederek çalışmaya başlayabilrisiniz. Her küçük görevi tamamladıkça beyniniz bu görev hakkındaki ön yargılarını kırmaya başlayacaktır. 

Aralıksız, yetersiz molalarla çalışmak da kişinin fazlasıyla yorulmasına ve ertelemeye sebep olacak bir bıkkınlığa sebep olabilir. Dolayısıyla çalışırken belirli aralıklarla mola vermek hatta molalarınız için alarm kurmak faydalı bir yöntem olabilir.

Çalışma arkadaşı edinin. Sizi motive edecek ve sizin gibi çalışması gereken biri ile karşılıklı olarak birbirinizi motive edebilirsiniz. Bu konuda daha fazla bilgi almak için ilgili yazımızı okuyabilirsiniz: Online Çalışma Arkadaşlığı

Prokrastinasyonun Öğrencilerin Akademik Performansına Etkisi

Prokrastinasyon ve motivasyon ilişkisi: Prokrastinasyonun etkileri arasında öğrenciler için kritik olan bazı başlıklar bulunmaktadır. Bunlardan birisi prokrastinasyon sebebiyle azalan motivasyondur, kişi bir işi ne kadar çok ertelerse o işi yapma motivasyonu gittikçe azalmaktadır. 

Prokrastinasyon ve stres ilişkisi: Erteleme hastalığı sebebiyle ortaya çıkabilen son dakika telaşı ve yetiştirme çabaları kişinin ruh sağlığını kötü etkileyebilmektedir. Ertelemediğimiz zaman ise bu işle ilgili yaşayacağımız stres ve anksiyete azalmaktadır. 

Prokrastinasyon ve başarı arasındaki ilişki: Erteleme sebebiyle disiplinli ve düzenli bir şekilde sınava hazırlanamayan öğrencilerde başarısızlık riski artmaktadır. Bunu engellemenin yolu da ertelemeyi bırakıp işe koyulmaktır. 

Prokrastinasyon ve çalışma verimliliği: Prokrastinasyonun çalışma veriminizi düşürmesi kaçınılmazdır. Bunu engellemek içinse erteleme huyundan olabildiğince vazgeçmemiz lazım. İşe yarabilecek çözümlerden bazıları çalışma alışkanlıklarını düzenli hale getirmek ve çalışma ortamını sevdiğiniz ve verimli çalışabileceğiniz bir yer haline getirmek olabilir.

Sonuç olarak erteleme kronik olmadığı durumlarda bile başımıza geldiğinde önemli işlerimizin aksamasına sebep olmaktadır. Bu yazımızda prokrastinasyonun zaman kaybına sebep olmaması için bu alışkanlıktan nasıl kurtulabileceğinizden, erteleme hastalığının ne olduğundan ve sebeplerinden ve daha fazlasından bahsettik. Buraya kadar okuduğunuz için teşekkür ederiz, ertelemediğiniz verimli bir gün geçirmeniz dileğiyle!